AUTEURSRECHTEN* -- Achtergrondinfo-onderzoek

 

* Het betreft hier de Nederlandse auteursrechten! - Hoewel het copyright van land tot land verschilt zijn er een aantal internationale afspraken die de "bandbreedte" beperken. Denk daarbij aan internationale verdragen (Conventie van Bern), VN-afspaken (WIPO) en de Europese richtlijnen. Deze hebben ervoor gezorgd dat er altijd beperkingen zijn aan het kopiëren van producten van anderen. Binnen de Europese Unie wordt de bandbreedte aangegeven door de EU-richtlijn.

 

Regelmatig worden in de nieuwsgroep vragen gesteld als: mag ik zomaar een foto of een afbeelding op mijn homepage opnemen? Dat is een goede vraag, die niet zondermeer met ja of nee te beantwoorden  is. Auteursrecht, want daar gaat het hier om, is een vak apart en ook nog een lastig vak. Daarbij komt dat het auteursrecht, door de technische ontwikkelingen van de laatste decennia en veranderingen in de economie nog sterk in ontwikkeling is. We kunnen hierbij slechts een paar hoofdlijnen geven.

Art. 10 van de auteurswet geeft een opsomming van de werken waarop auteursrecht bestaat. Daaronder behoren o.a.: boeken, nieuwsbladen en tijdschriften, muziekwerken, teken-, schilder-, bouw en beeldhouwwerken, aardrijkskundige kaarten, ontwerpen, fotografische- en filmwerken, design en computerprogramma’s.

In beginsel zijn deze werken tot en met 70 jaar na het jaar van overlijden van de vervaardiger auteursrechtplichtig. Dat betekent dat als iemand die werken wil gebruiken of vermenigvuldigen een vergoeding schuldig is, aan de maker of aan zijn erven.

Een voorbeeld:
Een fotograaf van 30 jaar maakte op 7 januari 1917 een foto. Hij overleed op 73 jarige leeftijd in 1960. Op de foto zit auteursrecht tot 1-1-2031. De fotograaf of zijn erven hebben tot die datum recht op een vergoeding bij het maken van een nieuwe afdruk van die foto.

Het auteursrecht kan echter nog verder reiken. Stel de foto's van deze fotograaf hebben door de tijd geleden en de erven lieten ze op 7-1-2000  kopiëren en restaureren door een andere fotograaf. Deze heeft dan een nieuw recht, dat weer tot en met 70 jaar na het jaar van zijn overlijden duurt. En zo kan het nog wel even doorgaan.

Gelukkig bestaan er uitzonderingen op deze strenge regels. Voor we die behandelen moeten we eerst aandacht besteden aan een bijzonder recht, namelijk het portretrecht.
Portretrecht is een eigen recht van de geportretteerde, naast dat van de maker. Degene die afgebeeld wordt heeft dus ook een recht. Daar zijn twee situaties mogelijk:

  1. de foto wordt in opdracht van de geportretteerde gemaakt: u gaat dus naar een fotograaf en zegt: maakt u even een foto van mij

  2. de foto wordt zonder opdracht gemaakt: u staat bij een voetbalwedstrijd te kijken en er wordt een foto gemaakt. De volgende dag ziet u uzelf terug in de krant.

In het eerste geval is openbaarmaking niet toegestaan zonder toestemming van de geportretteerde. Die blokkade duurt tot en met 10 jaar na zijn overlijden (tenzij de erven toestemming geven). Indien er meer mensen op deze foto staan, geldt dat voor alle personen. Dus als de jongste op de foto 1 jaar is, kan dat nog wel even duren.
In het tweede geval geldt, dat openbaarmaking  niet is geoorloofd, als een redelijk belang van de geportretteerde of na zijn overlijden zijn erven, zich daartegen verzet. Hier is de redenering dus omgedraaid: het mag als er maar geen belangen van de geportretteerde geschonden worden. Dat laatste kan bijvoorbeeld het geval zijn bij bekende personen.

Bij deze voorbeelden is er nog altijd van uitgegaan dat de bezitter van de foto ook de auteursrechten heeft, dat wil zeggen de foto zelf gemaakt heeft of hem rechtmatig geërfd of eventueel gekocht heeft. Over gevallen waar dat niet het geval is spreekt de wet zich niet uit, maar men mag aannemen, dat dit ook voor niet legaal verkregen foto's geldt.

Goed, u weet nu dat u niet zondermeer allerlei ‘werken’ mag kopiëren en dat u daarnaast nog rekening moet houden met het portretrecht. Wat mag u eigenlijk wel?

Op de eerste plaats: op niet alles is auteursrecht mogelijk: sommige zaken behoren tot het publieke domein. Sommige symbolen, geluiden, tekens, e.d. zijn zo algemeen en zo lang verbreid, dat niemand ze meer kan claimen. Dat zal b.v. het geval zijn met een kruis of een rechthoek om maar twee simpele vormen te noemen. Het is ook het geval met wetten of data uit de dtb’s of uit de burgerlijke stand. Anders wordt het, als het gaat om wetten die voorzien zijn van commentaar of gegevens uit de burgerlijke stand die in een bepaalde ordening in een stamboom zijn opgenomen. Dan geldt het criterium van een "eigen en oorspronkelijk karakter en het persoonlijk stempel van de maker".  Dus regelgeving en data ten gevolge van die regelgeving - sec zijn vrij van auteursrechten. Dezelfde gegevens bewerkt door een derde zijn onderhevig aan auteursrechten.

Voorts mogen dergelijke werken zonder meer gekopieerd worden voor eigen oefening, studie of gebruik. Opnemen op een internetpagina hoort daar niet bij, want die kan iedereen zien, dan is het niet eigen meer.

Onder zekere voorwaarden is ook het overnemen van deze werken voor onderwijsdoeleinden of voor uitzending via radio of tv toegestaan. Onder die voorwaarden hoort wel een redelijke vergoeding aan de maker. Niet iedereen zal dat willen. Dit hoort ook meer thuis in de sfeer van het kopiëren van hele artikelen of hoofdstukken van boeken ten behoeve van syllabi.

Artikel 15 van de auteurswet spreekt over het overnemen van het ene persmedium door het andere. Ondanks uw aanwezigheid op het wereldwijde web, zult u waarschijnlijk niet snel als een persmedium gezien worden. Daarvoor zijn veel bezoekers per dag nodig.

Dan staat art. 15a van de auteurswet nog open: het citatierecht. Dit betekent dat het citeren van andermans werk in een aankondiging, beoordeling, twistschrift of wetenschappelijke verhandeling toestaan is, mits weer aan een paar voorwaarden voldaan wordt:

Genealogie wordt algemeen als een hulpwetenschap gezien en een genealogische publicatie die aan de algemene wetenschappelijke regels voldoet, is dus een wetenschappelijk verhandeling en het is dus toegestaan om hierin afbeeldingen ontleend aan andere bronnen en media op te nemen, als voldaan wordt aan de bovenstaande regels. Daarbij zal echter rekening moeten worden gehouden met de belangen van de afgebeelde (portretrecht). Als de afbeelding niets met de genealogie te maken heeft, heeft de afgebeelde waarschijnlijk een beter recht en zal hij verwijdering van de afbeelding kunnen eisen.

De hierboven genoemde persoonlijkheidsrechten houden in dat de naam van de maker, de titel van het werk en  het werk zelf niet zonder toestemming van de maker gewijzigd mogen worden. Als u uzelf als maker onder de foto zet, deze een andere naam geeft of de verhoudingen uit elkaar trekt zit u fout.

Als de afbeelding niet opgenomen wordt in een genealogie is er wellicht nog een andere escape. In 1995 heeft de Hoge Raad in het Dior/Evora-arrest een fair-use-execeptie aangenomen. Omdat de auteurswet strekt tot bescherming van commerciële belangen, kan het zijn dat uw niet commerci�le belang groter is dan het commerciële belang van de auteur. Dat zou het geval kunnen zijn met het plaatje op uw homepage.
Het is evenwel niet verstandig dit laatste uit te gaan vechten.

Voor links op internetpagina’s geldt weer een ander verhaal. De pagina's op de site Digitale Bronbewerkingen Nederland en België zijn in zijn geheel beschermd door de databankenwet, omdat het een samenhangend geheel met een zekere structuur vormt, die getuigt van een substantiële investering in kwalitatieve of kwantitatieve zin. Tegen het leggen van individuele links en deeplinks, dus direct naar de betreffende pagina (met passeren van een hoofdpagina) bestaat echter geen (wettelijk) bezwaar.

Tenslotte nog de copyrightnotitie: ©. Voor het Nederlandse recht is een dergelijke notitie niet van belang. U bent ook zonder dit symbool beschermd. Voor andere landen, zoals b.v. de Verenigde Staten, kan het wel van belang zijn. Met een copyrightnotitie maakt u in elk geval duidelijk dat u het kopiëren van uw gegevens niet op prijs stelt. In dat opzicht heeft het in elk geval een functie.

U loopt op dit moment geen of weinig risico's als u zich aan de volgende stelregels houdt:

Noot:
Let op bij archieven. Sommige archieven brengen bij bestellingen standaard auteursrechten voor foto's e.d. in rekening. Dat hoeft niet nodig te zijn. Vaak is de maker van de foto anoniem en blijft anoniem. In dat geval is niet altijd duidelijk waar het geld blijft. Dan kan al het geld naar het archief zelf vloeien, vanwege de rechten van de reproductiefotograaf. Dat is natuurlijk belachelijk, want juist deze fotograaf zou niets moeten toevoegen aan of weglaten van de afbeelding. Met andere woorden: het creatieve proces - de basis van het auteursrecht - speelt hier geen enkele rol. De kwaliteit van de reproductie wordt uitsluitend bepaald  door de vakbekwaamheid van de fotograaf, niet door zijn vrije inbreng. Anderzijds is het mogelijk dat u op grond van de wetenschappelijke aard van uw werk vrijgesteld bent van auteursrechten.