LES 2 @ LASTIG 19e EEUWS SCHRIFT

menu | inleiding en inhoud | oefening

 

Inleiding

De tekst van les 2 bestaat uit een brief uit 1846 geschreven door J.B.H. van de Mortel (1797-1887). Van de Mortel was onder andere lid van Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant, lid van de Tweede Kamer der Staten Generaal, rechter bij de Rechtbank van eerste aanleg in Den Bosch en raadsheer en later president van het Provinciaal Gerechtshof aldaar, lid van de Gemeenteraad van Den Bosch en voorzitter van de Provinciale commissie van Landbouw in Noord-Brabant. De brief komt voor uit deze laatste functie, al hoewel ze niet volledig zakelijk is.
Hieronder volgt eerst iets over de historische context, dus in welk verband deze brief gezien moet worden. Daarna volgt een bespreking van de inhoud van de brief. Deze wordt gevolgd door enkele aantekeningen over het schrift, enkele lastig te lezen woorden en vervolgens door een uitwerking van de eerste tien regels van de tekst.

U heeft dan de achtergrondinformatie, u kent de inhoud van de brief, u bent gewezen op moeilijkheden in het schrift, u heeft enkele lastige woorden vooruitgekregen en u heeft de beschikking over de uitwerking van het begin van de tekst. Met deze hulpmiddelen is het voor u mogelijk de tekst verder zelf te lezen ofwel te transcriberen.
Als u de eerste bladzijde verder uitgewerkt heeft kunt u het resultaat vergelijken met de standuitwerking van bladzijde 1. Het is helemaal niet erg als u niet alles heeft kunnen oplossen of als u fouten heeft gemaakt. De bedoeling van het vergelijken van uw uitwerking met de standaarduitwerking is u meer inzicht te verschaffen in het schrift. Probeer daarom te begrijpen waarom u een bepaalde fout heeft gemaakt.
Als u de eerste bladzijde onder de knie heeft, kunt u verder oefenen met bladzijde 2 en 3. U zult merken dat u dat al een stuk makkelijker afgaat (hoewel u best nog wel wat moeilijkheden tegen zult komen).

Als u de gehele tekst uitgewerkt heeft, probeer hem dan nog eens te lezen, zonder hulp van uw uitwerkingen of standaarduitwerkingen. Zoek alleen die stukken tekst op, waar u echt moeite mee heeft. Als u dit een of twee keer gedaan heeft zult u merken, dat u de brief nu en soortgelijke teksten later, zonder al te veel problemen kunt lezen.
Denkt u nog even aan de tip van de vorige les. Het is het eenvoudigste om de teksten regel voor regel te transcriberen. Als de tekst naar een volgende regel toegaat, doet u dat dan ook.

In 1845 was de aardappeloogst mislukt: niet alleen in Nederland, maar ook elders in Europa. De aardappel had in de 19e eeuw het graan als belangrijkste voedingsmiddel verdrongen. Ook de volgende jaren mislukten de oogsten door de aardappelziekte. Dit had een enorme prijsstijging van andere voedingsmiddelen tot gevolg, waarvan vooral de minder bedeelden de dupe waren. Voor de boeren, die op grote schaal graan voor de markt verbouwden, waren het gouden jaren. De regering greep in door de invoerbelemmerende maatregelen voor graan op te heffen. Tevens werd er naar aardappelrassen gezocht die ongevoelig waren voor de aardappelziekte. De aardappelziekte is een van de oorzaken geweest van de 19e eeuwse emigratiestromen naar ‘Het nieuwe land’.

 

Inhoud

In het eerste deel van de brief komen de door verschillende regionale correspondenten ingezonden rapporten over de aardappeloogst aan de orde. Niet alle heren zijn op tijd. In de rapporten worden verschillende adviezen genoemd, om aardappelziekte te voorkomen. Hierna wordt gemeld dat de consul in Boston aan de minister van binnenlandse zaken een nieuw ras Pinkeye Patatoes toegestuurd heeft. De briefschrijver (Van de Mortel) heeft enkele exemplaren ontvangen en zal die verder onder de heren correspondenten verdelen zodat zij er mee kunnen experimenteren.
Daarna volgen enkele mededelingen, die wisselend van huiselijke en van zakelijke aard zijn: logeren bij De la Court, kennisgeving door een collega, longziekte onder de paarden te Steenbergen, paarderennen te Zandvoort, een geaccepteerde rekening, dankbetuiging voor een haas en de belofte om een kabeljauw te sturen. Naar aanleiding van het laatste leidt wat achterklap over de Belgische vissers die alles weg zouden vangen naar het onderwerp van de vrije handel. Van de Mortel toont zich een liberaal, hij is een voorstander van de vrije handel. Niet alleen in granen, maar ook in ander produkten. Het laatste gedeelte van de brief staat helemaal in het teken van onderhandelingen over invoertarieven met België

Hoewel 19e eeuws, is dit toch een lastig schrift. Er bestaat weinig onderscheid tussen de a, de u, en de n, tussen de o en de v en tussen de e en de i. De namen zijn lastig leesbaar. De eind –en wordt met een enkele krul weggeschreven. Het is even wennen aan deze krul in combinatie met een medeklinker b.v. de k in kalken. De b lijkt soms op te.
Moeilijke woorden:

gisteren
Minister
proeve
voorpoting
comptabiliteit
schaarse

 

Naar de tekst van het eerste blad van deze oefening