LES 4 @ LATIJNSE DOOP- EN TROUWREGISTERS

menu | inleiding en inhoud | oefening 1 | oefening 2 | oefening 3 | oefening 4 | oefening 5

 

Inleiding

In deze les komen dopen en huwelijken voor de pastoor aan de orde. Deze waren meestal in het Latijn gesteld. Immers in de katholieke kerk ging tot voor enkele tientallen jaren alles in het Latijn. Dat brengt naast de transcriptie ook een taalprobleem met zich mee. Immers niet iedereen heeft op school Latijn geleerd: het zou wat dat betreft eenvoudiger zijn geweest als de voertaal van de kerk van Rome Engels was geweest (maar dat is niet zo en ach, het mysterie van de roomse riten heeft ook zo z’n charmes). Omdat de doop- en huwelijksinschrijvingen vaak volgens een vast patroon of model zijn opgemaakt, is met kennis van een paar woorden Latijn, het grootste deel van de inschrijvingen te volgen. Deze paar woorden geven we mee in deze les.

Verder bespreken we in deze les weer de inhoud van de teksten voor, zodat u in elk geval enig houvast heeft. Het bij de vorige les uitgereikte alfabet is ook bruikbaar in deze les. Tenslotte geven we nog wat literatuur en verwijzingen op.

 

Inhoud

In deze les worden twee typen akten gepresenteerd: de doopinschrijving en de huwelijksinschrijving. De doopinschrijvingen bevatten naast de data standaard de volgend elementen:

Daar wordt vaak allerlei informatie aan toe gevoegd (met formule bedoelen we standaardzinnen die in iedere akte terugkomen):

Daarnaast komt het voor dat de pastoor extra informatie geeft, b.v.:

Ook voor de verloving, ondertrouw en huwelijksinzegening geldt een zekere mate van standaardopmaak. Ze bevat naast de datum in elk geval:

Vaak wordt hier nog bij vermeld:

De meeste inschrijvingen bevatten ook weer formules:

Tenslotte bevatten ook huwelijksakten soms extra informatie:

Wat u verder nog moet weten, is dat het Latijn naamvallen gebruikt en dat er onderscheid was tussen mannelijke en vrouwelijke vormen. Uxor=echtegenote, uxoris van zijn echtgenote (2e naamval). Filius= zoon, filia=meisje, filius postumus en filia postuma (zie boven).

Een cursus Latijn kunnen wij u hier niet bieden, maar met bovenstaande informatie en met de woordenlijst kunt u veel oplossen of u weet tenminste waar het over gaat. Voor wat u niet kunt vertalen zult u zich tot een deskundige moeten wenden. Gelukkig zijn er in de grotere archieven nog wel mensen die Latijn hebben gehad, anders zou u eens een pastoor of een leraar klassieke talen kunnen proberen. Let daarbij wel op dat het 17e eeuwse kerklatijn anders is, dan het klassieke Latijn. Tenslotte, ook de pastoors schreven wel eens iets, waarbij we ons achter de oren krabben: wat te denken van ‘per consultissimum dominum’, dus ‘door of in de naam van de zeer kundige/ervaren heer’ bij een doopheffer. Wellicht bedoelde de pastoor te zeggen: in naam van de zeergeleerde heer?

Let bij de dopen op de afkorting ‘Jois’ al dan niet met een streepje er boven, die komt heel vaak voor en staat voor Joannis. Andere lange namen, zoals Elizatbetha worden ook wel op die manier samengetrokken. Als de naam van de moeder uitgaat op een ‘a’, dan staat dat vaak een haaltje onder. Dat is een speciaal teken. De namen van de ouders staan in de tweede naamval: kind van. Als de laatste letter van de naam van de moeder een ‘a’ is en dat is met veel namen het geval, dan wordt dat ‘ae’ in het latijn. Dat wordt weergegeven door ‘a’ en ‘e’ door elkaar te schrijven of door er een haaltje onder te zetten. Ditzelfde geldt voor een aantal mansnamen die uitgaan op as, zoals Mathias, Thomas of Lucas. Dat wordt dus Mathiae, Thomae of Lucae.

 

exclameanim.gif (355 bytes)

Ook het @-teken dat in het emailadres wordt gebruikt is van oorsprong een Latijnse afkorting, namelijk voor ‘at’. Zo blijven oud en nieuw met elkaar verbonden.

 

Naslagwerken

Bij deze les wordt een korte Latijnse woordenlijst geleverd. Die is zeker niet compleet. Ook nu weer kunt u deze lijst online bekijken (via het hoofdmenu naar leeshulp), of printen m.b.v. het programma Word (de file staat in de directory \leeshulp).
U kunt meer termen vinden in de volgende werkjes:

Wellicht bestaan hier inmiddels recentere uitgaven van. Bij veel archieven zijn deze of dergelijke woordenlijsten voor een betrekkelijk gering bedrag te koop.

Er bestaan ook een aantal Latijnse sites. Twee voorbeelden, de eerste is een vertaalmachine en vereist eigenlijk grammaticale kennis van het Latijn. De tweede is een lijst van afkortingen, woorden en vertalingen.

  1. http://www.hut.fi/~jkorpela/Latin.html
  2. http://www.xs4all.nl/~tonput/latijn/latidx.html

 

 

Naar de tekst van het eerste blad van deze oefening